Bạn có biết đền Hạ Tuyên Quang là một trong những điểm du lịch tâm linh quan trọng bậc nhất miền Bắc?
Với lịch sử hơn 280 năm, ngôi đền không chỉ mang giá trị tín ngưỡng sâu sắc mà còn sở hữu kiến trúc cổ kính, độc đáo.
Hằng năm, lễ hội đền Hạ thu hút đông đảo du khách tham gia, tạo nên một không gian văn hóa đặc sắc.
Hãy cùng mình khám phá chi tiết về lịch sử, ý nghĩa tâm linh và những trải nghiệm không thể bỏ lỡ khi đến đây!
Lịch sử và kiến trúc độc đáo của đền Hạ Tuyên Quang
Quá trình hình thành và phát triển
Được xây dựng vào năm 1738, đền Hạ tọa lạc bên bờ sông Lô – một vị trí đắc địa về mặt phong thủy. Ban đầu, nơi đây có tên gọi Tam Kỳ, sau đổi thành Hiệp Thuận vào thời Trần. Đ
ến cuối thời Hậu Lê, cái tên đền Hạ chính thức được sử dụng và tồn tại đến ngày nay.
Trải qua nhiều giai đoạn lịch sử, đền từng bị tàn phá và phải trùng tu nhiều lần. Năm 1992, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận đền Hạ là di tích quốc gia, khẳng định giá trị lịch sử và văn hóa quan trọng của ngôi đền.
Kiến trúc nội công ngoại quốc độc đáo
Đền Hạ Tuyên Quang được xây dựng theo kiểu nội công ngoại quốc, với cổng tam quan uy nghiêm, chỉ mở vào các dịp lễ lớn.
Toàn bộ cột, kèo, thượng lương và cửa võng trong đền đều được chạm khắc tinh xảo, mang đậm dấu ấn nghệ thuật cổ truyền.
Nét đặc biệt của ngôi đền còn thể hiện qua các hình chạm khắc gỗ với chủ đề tứ linh (long, lân, quy, phụng) và tứ quý (tùng, cúc, trúc, mai), thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa tín ngưỡng và nghệ thuật dân gian.
Đền Hạ Tuyên Quang thờ ai? Ý nghĩa tâm linh của ngôi đền
Đức Thánh Mẫu Thượng Thiên – Vị thần tối cao trong tín ngưỡng thờ Mẫu
Đền Hạ Tuyên Quang là nơi thờ Đức Thánh Mẫu Thượng Thiên, vị thần quan trọng trong hệ thống Tam Tòa Thánh Mẫu của Đạo Mẫu Việt Nam.
Mẫu Thượng Thiên còn được đồng nhất với Mẫu Liễu Hạnh, một trong Tứ Bất Tử của tín ngưỡng dân gian Việt Nam.
Bà được xem là hiện thân của quyền năng thiên nhiên, bảo hộ con người khỏi thiên tai và mang lại bình an, tài lộc.
Trong dân gian, Mẫu Thượng Thiên còn được biết đến với nhiều danh hiệu như:
- Mẫu Đệ Nhất – đại diện cho trời, cai quản thiên giới.
- Mẫu Thiên – biểu tượng của sức mạnh thiêng liêng.
- Tiên Thiên Thánh Mẫu – thể hiện quyền năng tối cao.
Sự tích về công chúa Phương Dung và công chúa Ngọc Lân
Truyền thuyết kể rằng, công chúa Phương Dung và công chúa Ngọc Lân, con gái vua Hùng, đã có chuyến du hành trên sông Lô để thăm thú cảnh vật.
Khi đến khu vực đền Hạ ngày nay, trời bất ngờ nổi giông bão, hai nàng bỗng vụt bay lên trời trong sự kinh ngạc của dân chúng.
Để tưởng nhớ hai vị công chúa, người dân đã lập đền thờ tại hai bờ sông Lô:
- Đền Hạ (bờ hữu) thờ công chúa Phương Dung.
- Đền Thượng (bờ tả) thờ công chúa Ngọc Lân.
Từ đó, đền Hạ không chỉ là nơi thờ Mẫu Thượng Thiên, mà còn mang dấu ấn của tín ngưỡng thờ công chúa thời Hùng Vương.
Lễ hội đền Hạ Tuyên Quang – Nét đẹp văn hóa truyền thống
Thời gian diễn ra lễ hội
Hằng năm, lễ hội đền Hạ được tổ chức từ ngày 11 đến 16 tháng 2 Âm lịch.
Đây là một trong những lễ hội lớn nhất của tỉnh Tuyên Quang, thu hút đông đảo du khách thập phương và người dân địa phương tham gia.
Các nghi thức chính trong lễ hội
Lễ hội đền Hạ được chia thành hai phần chính:
Phần lễ – Nghi thức trang nghiêm
Rước kiệu Mẫu: Tổ chức hoành tráng với hai nghi thức quan trọng:
- Rước kiệu Mẫu Ỷ La về đền Hạ.
- Rước kiệu Mẫu đền Thượng về đền Hạ.
Lễ tế thần: Diễn ra tại chính điện với sự tham gia của các bô lão và chức sắc địa phương.
Dâng hương và đọc sớ cầu nguyện: Người dân và du khách cầu bình an, tài lộc, sức khỏe.
Phần hội – Không gian văn hóa sôi động
- Hát chầu văn – nghệ thuật diễn xướng hầu đồng đặc trưng của Đạo Mẫu.
- Biểu diễn võ thuật cổ truyền và các trò chơi dân gian như đấu vật, ném còn.
- Hội chợ truyền thống với nhiều gian hàng ẩm thực và sản vật địa phương.
Lễ hội đền Hạ không chỉ là dịp thể hiện lòng thành kính với Đức Thánh Mẫu, mà còn là cơ hội để bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân gian.
Những hiện vật và bảo vật quý giá tại đền Hạ
Chuông đồng lớn – Âm vang linh thiêng
Một trong những báu vật quan trọng nhất tại đền Hạ Tuyên Quang chính là quả chuông đồng lớn. Chuông được đúc từ đồng nguyên chất, mang giá trị lịch sử và nghệ thuật cao.
Khi đánh lên, âm thanh vang vọng khắp vùng, tạo cảm giác linh thiêng và huyền bí.
Ba pho tượng thờ cổ – Tác phẩm nghệ thuật tinh xảo
Bên trong chính điện của đền Hạ còn lưu giữ ba pho tượng thờ cổ, chạm khắc tỉ mỉ với đường nét mềm mại, thanh thoát.
Khuôn mặt các pho tượng thể hiện rõ sự uy nghiêm, từ bi, mang phong cách đặc trưng của nghệ thuật tạc tượng Việt Nam thời phong kiến.
Sắc phong và bảo vật hoàng triều
Đền Hạ hiện còn lưu giữ nhiều sắc phong cổ từ các triều đại trước, công nhận ngôi đền là nơi linh thiêng bậc nhất vùng.
Ngoài ra, đền còn có nhiều bảo vật quý như chiếc khánh đồng, đỉnh đồng, lư hương và chân đèn – minh chứng cho sự tồn tại lâu đời và giá trị lịch sử sâu sắc của di tích này.
Hướng dẫn tham quan đền Hạ Tuyên Quang
Vị trí và cách di chuyển
Địa chỉ: Tổ 4, phường Tân Quang, thành phố Tuyên Quang.
Cách đi từ Hà Nội:
- Đi xe khách từ bến Mỹ Đình, mất khoảng 2,5 – 3 giờ.
- Đi ô tô theo cao tốc Nội Bài – Lào Cai, sau đó rẽ vào QL2 hướng Tuyên Quang.
Những lưu ý khi viếng thăm
Trang phục: Ăn mặc lịch sự, không mặc đồ quá ngắn hoặc hở hang.
Thái độ: Giữ trật tự, tôn trọng không gian thờ tự.
Chụp ảnh: Không chụp ảnh trong khu vực thờ chính.
Dâng lễ: Có thể mang theo hương, hoa quả, tiền công đức nhưng không được đốt vàng mã quá nhiều.
Để có trải nghiệm du lịch trọn vẹn hơn, bạn có thể kết hợp ghé thăm các địa điểm du lịch nổi bật ở Tuyên Quang như đền Ỷ La, đền Thượng hay đền Cấm.
Các điểm du lịch tâm linh gần đền Hạ mà bạn không nên bỏ lỡ
Nếu đã đến đền Hạ, bạn có thể kết hợp tham quan những địa điểm khác như:
- Đền Ỷ La – Cách 3,5 km, thờ Mẫu Liễu Hạnh, sở hữu nhiều sắc phong cổ.
- Đền Thượng – Cách 4 km, thờ công chúa Ngọc Lân, không gian linh thiêng.
- Đền Cấm – Nơi thờ Bà Chúa Thượng Ngàn, nổi bật với cảnh quan xanh mát.
Bạn có thể khám phá thêm nhiều địa điểm thú vị khác trong danh sách các điểm tham quan hấp dẫn ở Tuyên Quang.
Kết luận
Đền Hạ Tuyên Quang không chỉ là một di tích lịch sử mà còn là nơi linh thiêng bậc nhất của vùng đất Tuyên Quang.
Nếu bạn yêu thích tín ngưỡng thờ Mẫu hay muốn tìm hiểu về lễ hội truyền thống, đây chắc chắn là điểm đến không thể bỏ qua.
Đừng quên ghé thăm Ngôi sao ngày mai để cập nhật thêm nhiều thông tin du lịch hấp dẫn!
